Το Νέο Λύκειο. Αβέβαια οφέλη – Σίγουρες παγίδες.

“Για τον υπολογισμό του βαθμού πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση προσμετρείται και ο βαθμός προαγωγής και απόλυσης (ΒΠΑ)”

Αυτά αναγράφονται στον νόμο που ψηφίστηκε προσφάτως για το “Νέο Λύκειο”. Δεν αποτελεί πρωτοτυπία το γεγονός ότι, σε ότι αφορά στο γενικό λύκειο, το κέντρο βάρους της προσπάθειας βρίσκεται, για μια ακόμα φορά, στο σύστημα πρόσβασης των αποφοίτων του λυκείου στα Πανεπιστήμια και τα Τεχνολογικά Ιδρύματα. Δεν αποτελεί πρωτοτυπία οι προσπάθειες να ακυρώνονται καθώς το ένα μέτρο ακυρώνει το άλλο. ΄Ένα μόνο παράδειγμα, η καινοτομία που εισάγει ο Βαθμός προαγωγής και απόλυσης (ΒΠΑ) ακυρώνει τον διακηρυγμένο στόχο του νόμου περί αποσύνδεσης του Λυκείου από τις εισαγωγικές εξετάσεις αφού συνδέει απολύτως όλο το λύκειο με αυτές. Είναι Βαθμός Πρόσδεσης Απόλυτης.

Όπως φαίνεται ο ΒΠΑ θα οδηγήσει σε πληθωριστική ενδοχολική βαθμολογία προκειμένου να εξασφαλίσουν οι υποψήφιοι ένα μικρό bonus με τον 5ο βαθμό ο οποίος θα συνυπολογίζεται με τους βαθμούς στα 4 πανελληνίως εξεταζόμενα μαθήματα.

 

Η αντίφαση αυτή δεν είναι το μοναδικό μειονέκτημα του νέου νόμου. Με τις προτεινόμενες αλλαγές κλείνει ένας κύκλος που άνοιξε το 2000 και που αφορούσε στον αριθμό των πανελληνίως εξεταζόμενων μαθημάτων. Τότε είχε κριθεί ότι ο μικρός αριθμός τους, με το σύστημα των ¨καταραμένων” δεσμών, είχε οδηγήσει στην υποβάθμιση της διδασκαλίας όλων των υπολοίπων μαθημάτων. Το έτος 2000 ο αριθμός των εξεταζόμενων μαθημάτων εκτοξεύτηκε από 4 σε 14. Η “μεταρρύθμιση Αρσένη” δεν εφαρμόστηκε ποτέ, μετά από σφοδρότατες αντιδράσεις ο μεν υπουργός έχασε την θέση του, ο δε διάδοχός του, Πέτρος Ευθυμίου άρχισε το ξήλωμα. Τα μαθήματα μειώθηκαν σε 8, μετά σε 6 και τώρα επιστρέφουμε στον “καταραμένο” αριθμό 4!

Δεν είναι ανεξήγητο ότι ανακατεύουμε συνεχώς την ίδια τράπουλα και ξαναγυρνάμε σε συνταγές που μερικά χρόνια πριν ξορκίζαμε μετά βδελυγμίας Ο φαύλος κύκλος των “μεταρρυθμίσεων” του ποδαριού και της επικοινωνιακής μεγαλοστομίας πηγαίνει πολύ πίσω από το 2000. Εδράζεται στο έδαφος των διαχρονικών παθογενειών του Ελληνικού κράτους με την συνεπικουρία  “προοδευτικών” ιδεολογημάτων.

Από τους παθογόνους παράγοντες της κακοδαιμονίας στον χώρο της εκπαίδευσης αξίζει ίσως να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε δύο μεγάλους “ενόχους¨.

Ο πρώτος μεγάλος παθογόνος παράγοντας είναι το Ελληνικό κράτος. Υδροκέφαλο και συγκεντρωτικό, μοιραία είναι αναποτελεσματικό και γραφειοκρατικό, πελατειακό και αναξιοκρατικό, καχύποπτο και εχθρικό σε ιδέες αποκέντρωσης, αυτονομίας, δημιουργικής απελευθέρωσης του ανθρώπινου δυναμικού που ασφυκτιά στην δημοσιοϋπαλληλική ρουτίνα. Σε κανένα έως σήμερα “μεταρρυθμιστικό” εγκέφαλο δεν γεννήθηκε η ιδέα να εμπιστευτεί η πολιτεία την δημιουργικότητα του επιστημονικού δυναμικού που αφθονεί στα ελληνικά σχολεία. Να επενδύσει σε αυτήν την “λανθάνουσα πηγή ενέργειας”, να την απελευθερώσει δίνοντας στα σχολεία μέσα και κίνητρα να υλοποιούν στόχους. Να μετασχηματίσουμε τα σχολεία από βαριεστημένα τηλεχειριζόμενα μορφώματα, σε οργανισμούς που σκέφτονται, σχεδιάζουν και πραγματοποιούν αποτελέσματα από τα οποία κρίνονται και αξιολογούνται. 
 

Χαρακτηριστική στρέβλωση προερχόμενη από τον ασφυκτικό κεντρικό έλεγχο είναι οι οριζόντιες πολιτικές. Καθώς η κεντρική διαχείριση είναι ταυτόχρονα και απομακρυσμένη, δεν μπορεί να αντιληφθεί τις λεπτομέρειες του αναγλύφου στο “έδαφος” που διεξάγονται οι μαθησιακές επιχειρήσεις. Σχεδιάζει λοιπόν γενικά και άκαμπτα μοντέλα στα οποία στριμώχνει τους πάντες. Καμία ευελιξία και ελάχιστοι βαθμοί ελευθερίας δεν παρέχονται στις σχολικές μονάδες και στο πρόγραμμα σπουδών απουσιάζουν εναλλακτικές προαιρετικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι μαθητές να μην μπορούν να ανακαλύψουν τον εαυτό τους στο σχολείο, να μάθουν ποιες είναι ικανότητες τους, σε ποιους δρόμους μπορούν να κερδίσουν αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση, καταξίωση.. Το σχολείο είναι μια σύγχρονη “κλίνη του Προκρούστη” που παράγει λίγους εκλεκτούς και πολλούς αποτυχημένους.

Ο δεύτερος παθογόνος παράγοντας είναι η πρόσδεση του Λυκείου στο σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων στο βωμό ενός μύθου. Το σχολείο ευθύνεται για την ύπαρξη των φροντισρτηρίων. Η προσπάθειες που θέλουν το σχολείο να υποκαταστήσει τα φροντιστήρια, έχουν ακυρώσει τον χαρακτήρα του σχολείου. Το γεγονός έχει παράξει ποικίλες στρεβλώσεις. 

Πρώτη και καλύτερη στρέβλωση είναι ότι οι πανελλήνιοι διαγωνισμοί πρόσβασης έχουν αναχθεί ως πρότυπο για τις ενδοσχολικές εξετάσεις. Επόμενο είναι ότι το πνεύμα των εξετάσεων - διαγωνισμών έχει κυριαρχήσει και στις ενδοσχολικές εξετάσεις οι οποίες έχουν χάσει το διαπιστωτικό και διαγνωστικό τους χαρακτήρα.

Εξαιρετικά αρνητικός είναι ένας άλλος μύθος που έχει ταλαιπωρήσει και θα συνεχίσει, όπως φαίνεται,  να ταλαιπωρεί το σχολείο. Είναι ο μύθος ότι εάν στις διαδικασίες προσβασης πορσμετρώνται και οι ενδοσχολικοί βαθμοί τότε το θα αυξηθεί το ενδιαφέρον των μαθητών για όλα τα μαθήματα. Το γεγονός ότι αυτού του είδους η σύνδεση έφερε ως αποτέλεσμα την απονομή εντελώς πλασματικών ενδοσχολικών βαθμών, τον υπερπληθωρισμό των προφορικών βαθμών δεν στάθηκε ικανός λόγος για να να αποφύγουμε το ίδιο λάθος. 

Το ίδιο επικίνδυνη είναι η ιδέα ότι μπορεί το απολυτήριο του Λυκείου να παίξει ρόλο διαβατηρίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και έτσι να φτάσουμε στην κατάργηση των πανελλήνιων εξετάσεων - διαγωνισμών.    Το απολυτήριο του λυκείου, όπως και του γυμνασίου οφείλουν να πιστοποιούν   τον βαθμό επιτυχίας με τον τον οποίο ο μαθητής ολοκλήρωσε τον αντίσοιχο κύκλο σπουδών. Ο βαθμός αυτός θα μπορούσε μια χαρά να αποτυπώνεται σε μια κλίμακα Α ( για το άριστα) , Β( για το πολύ καλά) κτλ. Εναλλακτικά θα μπορούσε να περιέχει ποσοστά επιτυχίας, Α( 75-100%) , Β(50-75%) κτλ. Το απολυτήριο του Γυμνασίου μπορεί και είναι διαβατήριο πρόσβασης στην λυκειακή βαθμίδα δεδομένου ότι δεν υπάρχει αριθμητικός περιορισμός σε αυτήν. Στην περίπτωση του Λυκείου όμως αυτό δεν είναι δυνατόν. Η απόκτηση απολυτηρίου Λυκείου είναι αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για την εισαγωγή στις σχολές για τις οποίες η ζήτηση είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. Για τις περιπτώσεις αυτές χρειαζόμαστε τους διαγωνισμούς εισαγωγής οι οποίοι φέρνουν μαζί τους και τα αντίστοιχα φροντιστήρια. Η εξίσωση “ διαγωνισμοί = φροντιστήρια” δεν έχει εξαιρέσεις και το γεγονός ότι αυτό δεν έχει κατανοηθεί έχει ως αποτέλεσμα τις χωρίς επιτυχία προσπάθειες να υποκατασταθούν τα φροντιστήρια από το σχολείο. Ακόμα και στα καλύτερα ιδιωτικά λύκεια και παρά τις τις υπερβάσεις που κάνουν στο ωρολόγιο πρόγραμμα δίνοντας όλο το βάρος στα μαθήματα προσανατολισμού ( κατευθύνσεις), το ιδιαίτερο φροντιστήριο πάει σύννεφο. 

Το χειρότερο όμως δεν είναι ότι ο εγκλωβισμός σε αυτόν τον καλόηχο και “προοδευτικό” στόχο δεν φέρνει αποτελέσματα, είναι ότι έχει αποδομήσει το σχολείο. Βάζοντας το σχολείο να ανταγωνιστεί το φροντιστήριο το καταστρέφουμε. Όλο το πρόγραμμα του γενικού λυκείου “βλέπει” τις πύλες των πανεπιστημίων και είναι προσανατολισμένο αναλόγως. Έτσι τα μαθήματα γενικής παιδείας κάθε άλλο από γενική παιδεία προσφέρουν, η εξειδίκευση που έχει στόχο την παροχή προαπαιτούμενων γνώσεων για τις σπουδές στις πανεπιστημιακές σχολές είναι ο άξονας πάνω στον οποίο οικοδομούνται τα αναλυτικά προγράμματα των μαθημάτων “γενικής παιδείας”. Την αποτυχία του ελληνικού σχολείου στον τομέα παροχής βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων αποτυπώνουν οι χαμηλές επιδόσεις των μαθητών μας στις εξετάσεις ΡΙΖΖΑ.

Έτσι έχει η κατάσταση. Παρόλα αυτά όμως ο νέος νόμος αφήνει το περιθώριο να γίνει ένα κάποιο βήμα προς την θετική κατεύθυνση εάν και εφόσον αρθούν κρίσιμες αντιφάσεις και προστατευτούν από την απαξίωση οι θετικές του προβλέψεις. Τι λοιπόν μπορεί να γίνει, εκτός φυσικά από το να ανοίξουμε την συζήτηση για μια μεταρρύθμιση χωρίς εισαγωγικά;

1. Να καταργηθεί ο Βαθμός προαγωγής και απόλυσης (ΒΠΑ). Καμιά σύνδεση των ενδοσχολικών βαθμών με το σύστημα εισαγωγής. Αυτό και μόνο αρκεί για να επανέλθει η αντιστοίχηση πραγματικής επίδοσης και βαθμολογίας. Η στατιστική παρακολούθηση των απονεμόμενων βαθμών μπορεί εύκολα να εντοπίσει παρεκκλίσεις από τον κανόνα. Σταδιακά και στο βαθμό που το απολυτήριο ανακτά κύρος και αξιοπιστία μπορεί να αξιοποιείται ως διαβατήριο για τις σχολές όπου η προσφορά είναι μεγαλύτερη από την ζήτηση.  
   
   
2. Οι πανελλήνιοι διαγωνισμοί εισαγωγής, αναγκαίο κακό για την ώρα, να απομακρυνθούν χρονικά από τις ενδοσχολικές διαδικασίες, οι οποίες πρέπει να διεξάγονται στο τέλος Αυγούστου ή αρχές Σεπτεμβρίου. Εκτός από τον ισχυρό συμβολισμό που θα εκπέμψει αυτό το μέτρο, υπάρχουν σημαντικά πρακτικά οφέλη για το σχολείο και τους τελειόφοιτους – υποψήφιους. Το σχολείο , λύκειο αλλά και το γυμνάσιο, θα αναπνεύσει και θα μπορεί να αξιοποιεί ωφέλιμα τον διαθέσιμο χρόνο του διδακτικού έτους. Οι υποψήφιοι μαθητές θα τελειώνουν το σχολικό έτος χωρίς άγχος γνωρίζοντας ότι θα έχουν επαρκή χρόνο για την τελική φάση της προετοιμασίας τους. 
   
   
3. Οι τράπεζες θεμάτων να εισαχθούν σταδιακά και πιλοτικά κατ' αρχήν στην σχολική ζωή και βεβαίως να διαχωριστούν από την τράπεζα θεμάτων στους πανελλήνιους διαγωνισμούς. Το πνεύμα τους πρέπει να διασφαλίζει την μετάβαση από τις εξετάσεις-διαγωνισμούς στις διαπιστωτικές εξετάσεις. 
   
   
4. Να δοθεί η δυνατότητα εναλλακτικού προγράμματος για όσους μαθητές δεν θέλουν να παρακολουθήσουν μαθήματα προσανατολισμού. Σε μια ζώνη προαιρετικών δραστηριοτήτων να έχουν την δυνατότητα να εντάσσονται μαθητές ανεξαρτήτως της τάξης στην οποία φοιτούν. Οι δραστηριότητες μπορούν να καλύπτουν καλλιτεχνικά, αθλητικά ενδιαφέροντα αλλά και επαφή με επαγγελματικό προσανατολισμό.