Μεταρρύθμιση και γόρδιοι δεσμοί 1

Μαζί με την οικονομική κρίση ήρθαν στο προσκήνιο τα προβλήματα που επιμελώς κρύβαμε κάτω από το χαλί.

Ουδέν κακό αμιγές καλού!

Η εκπαίδευση όμως δεν είναι ένα ακόμα πρόβλημα, είναι μέρος του προβλήματος. Ενώ πρέπει να γίνει προωθητική δύναμη είναι παράγων στασιμότητας. Δεν μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την κοινωνία της γνώσης και την τεχνολογική επανάσταση, να αποτελέσει αυτή η ίδια το ζωντανό παράδειγμα μιας νέας κοινωνίας, που απαλλαγμένη από τα βαρίδια του κρατισμού, έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της, στην αξία της πρωτοβουλίας, της καινοτομίας, της δημιουργικής επιχειρηματικότητας.

Στην εκπαίδευση οι αριθμοί ευημερούν, το σύστημα όμως χωλαίνει απελπιστικά. Η μέση εκπαίδευση ειδικότερα αποτυγχάνει σε όλα τα επίπεδα. Το Γυμνάσιο και το Λύκειο, υστερούν δραματικά στην παροχή θεμελιώδους γενικής παιδείας που είναι απαραίτητο εφόδιο για να «κολυμπήσουν» οι απόφοιτοι, στον σύγχρονο  και ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο. Το επαγγελματικό Λύκειο, δεν τα καταφέρνει καθόλου καλά ούτε στην παροχή επαγγελματικής κατάρτισης. Ενώ λοιπόν το δημόσιο και δωρεάν σύστημα αποτυγχάνει, οι οικογένειες αναγκάζονται να «βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη»

Αν και όλα αυτά είναι πολύ καλά γνωστά, συνεχίζουμε αντιδρώντας κλασσικά και παραδοσιακά.

Οι επαγγελματικές (συνδικαλιστικές) οργανώσεις ζουν στον δικό τους «σταματημένο» χωρόχρονο αναπαράγοντας μονότονα τα ίδια στερεότυπα. Εξαντλούν τις διεκδικήσεις τους στα αιτήματα για νέους διορισμούς και περισσότερες δαπάνες, δίνοντας παράλληλα μάχες χαρακωμάτων για να μην αλλάξει τίποτα. Όχι στην αξιολόγηση … γενικώς. Όχι στις συγχωνεύσεις … γενικώς. Όχι , όχι, όχι!

Η πολιτεία από την πλευρά της και αυτή βαδίζει στα σίγουρα, στα ίδια καλά γνωστά και αποτυχημένα μονοπάτια. Πομπώδεις εξαγγελίες περί ριζικών μεταρρυθμίσεων που σχεδιάζονται «στο πόδι», που στριμώχνονται στα στενά χρονικά περιθώρια μιας κολοβής συνήθως, υπουργικής θητείας, που δεν τολμούν δομικές παρεμβάσεις, που αφήνουν  τα προβλήματα να χρονίζουν, να μετεξελίσσονται σε πραγματικούς γόρδιους δεσμούς. «Μεταρρυθμίσεις» με τις οποίες όλα αλλάζουν και όλα τα ίδια μένουν.

Έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι δεν υπάρχει μαγική μεταρρύθμιση που θα δώσει λύσεις με ένα μόνο βήμα, με μία και μόνο πράξη, με ένα νόμο. Η μεταρρύθμιση στην μέση εκπαίδευση χρειάζεται ένα σχέδιο, ευρύτερης συναίνεσης που θα κλιμακωθεί σε βάθος χρόνου με συνεχή έλεγχο, ανατροφοδότηση και διορθωτικές κινήσεις. Ένα σχέδιο που θα υπερβαίνει όχι μόνο την υπουργική θητεία αλλά και την ζωή μιας κυβέρνησης.

Η μεταρρύθμιση δεν θέλει μόνο «τον χρόνο της». Θέλει κινητοποίηση των δυνάμεων που θα εμπνευστούν από τους στόχους της, που θα γοητευτούν από τον «μύθο» της, που θα παλέψουν για αυτήν. Οι δυνάμεις αυτές υπάρχουν, δεν είναι πολλές σε πλήθος αλλά έχουν ειδικό βάρος. Είναι οι δάσκαλοι, είναι οι καθηγητές που χαίρονται να μπαίνουν στην αίθουσα, που δεν συναρτούν τον επαγγελματισμό τους με το ύψος του μισθού αλλά απογοητεύονται όταν συνειδητοποιούν ότι το «σύστημα που δεν αλλάζει» είναι ισχυρότερο από τις ατομικές προσπάθειες.

Οι εν δυνάμει μεταρρυθμιστές εκπαιδευτικοί όμως, θα μείνουν παγερά αδιάφοροι σε κάθε «νέο» σύστημα που επαγγέλλεται γενικώς και αορίστως την βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, σερβίροντας στην πράξη παλιό κρασί σε νέες κούπες. 

Η μεταρρύθμιση δεν θα κριθεί από την περιγραφή των προβλημάτων, των γόρδιων δεσμών της εκπαίδευσης. Αυτά είναι σχεδόν κοινός τόπος. Η μεταρρύθμιση θα δρομολογηθεί εάν και εφόσον η ατζέντα της συμπεριλάβει όλα τα θέματα «ταμπού», εάν τεθούν υπό αμφισβήτηση όλα όσα θεωρούνται αυτονόητα.

Είναι δυνατόν να μεταρρυθμίσουμε το υπερσυγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό σύστημα διοίκησης; Να αποκεντρώσουμε ευθύνες και εξουσίες έτσι ώστε το υδροκέφαλο σύστημα με τα ατροφικά ποδάρια να στηριχθεί σε σχολεία με ικανή αυτονομία ; Μπορούν τα σχολεία από άβουλα υπαλληλικά γρανάζια να μετασχηματιστούν σε σκεπτόμενους οργανισμούς;

Είναι δυνατόν να αποκτήσουμε ένα απλό και αδιάβλητο σύστημα πρόσβασης στα Πανεπιστήμια και στα Τεχνολογικά Ιδρύματα χωρίς τους πανελλαδικούς διαγωνισμούς; Να καταργήσουμε τις εισαγωγικές εξετάσεις και να οικοδομήσουμε το σύστημα πρόσβασης  πάνω σε ένα απολυτήριο εθνικής εμβέλειας, ακαδημαϊκού ή τεχνολογικού τύπου,  με τέτοιο τρόπο ώστε να ανακτήσει το Λύκειο την αυτοτέλειά του;

Είναι δυνατόν να ανορθώσουμε την αξιοπιστία της μέσης τεχνολογικής εκπαίδευσης και ταυτόχρονα να απεγκλωβίσουμε τους μαθητές του γενικού λυκείου από τον «στενό κορσέ» του μονοδρόμου:  πανελλήνιοι εισαγωγικοί διαγωνισμοί για όλους; Να δώσουμε περισσότερες επιλογές στους μαθητές, λιγότερο άγχος, επαρκή στήριξη σε όσους έχουν ανάγκη και ικανή εμβάθυνση για όσους το επιθυμούν;

Είναι τέλος δυνατόν, να στηρίξουμε την αναγκαία αξιολόγηση στην θεώρηση ότι οι εκπαιδευτικοί είναι και αυτοί «κανονικοί» επαγγελματίες που ενδιαφέρονται για την εξέλιξή τους στον βαθμό που παρέχονται τα αναγκαία κίνητρα και αντικίνητρα και στον βαθμό που έχουν την δυνατότητα να διαμορφώνουν τους όρους που συντρέχουν στην επίτευξη των στόχων που τίθενται στην σχολική μονάδα;  Είναι δυνατόν να οικοδομήσουμε ένα σύστημα αντικειμενικής μέτρησης του μαθησιακού αποτελέσματος που θα αποτελεί διαγνωστικό εργαλείο για την αξιολόγηση όλων των συντελεστών που επιδρούν στο εκπαιδευτικό έργο;

Οι απαντήσεις που θα δοθούν στα ερωτήματα αυτά ή θα διευκολύνουν την εκκίνηση μιας μεταρρυθμιστικής διαδικασίας, ή θα προοιωνίσουν μια ακόμα άσκηση εντός και επί τα αυτά.