Πίσω από τα κενά, στα σχολεία, κρύβονται τα πλεονάσματα και πίσω από αυτά ο κρατισμός!

Η μαύρη τύπα των διορισμών

Για πολλά χρόνια, προ κρίσεως, χιλιάδες εκπαιδευτικοί διορίζονταν κάθε χρόνο και στην συνέχεια χιλιάδες αναπληρωτές προσλαμβάνονταν επίσης κάθε χρόνο. Δεν το έχω ψάξει αλλά θα στοιχημάτιζα ότι οι ετήσιοι διορισμοί υπερκάλυπταν τις ετήσιες αποχωρήσεις. Ενώ λοιπόν αυτά συνέβαιναν, οι ετήσιες εθιμοτυπικές καταγγελίες των συνδικαλιστών διεκτραγωδούσαν τις ελλείψεις καθηγητών στα σχολεία και απαιτούσαν ακόμα περισσότερους διορισμούς μονίμων και όχι αναπληρωτών.

Κάπως έτσι φθάσαμε να έχουμε τους περισσότερους εκπαιδευτικούς στην ΕΕ, αναλογικά με τον αριθμό των μαθητών. Κανείς όμως δεν πρόσεξε ότι καθώς όλα αυτά εξελίσσονταν, τα ιδιωτικά φροντιστήρια και οι αντίστοιχες δαπάνες εκτοξεύονταν, ότι στο Λύκειο και στο Γυμνάσιο ελάχιστοι μαθητές εμπιστεύονταν αποκλειστικά το δημόσιο σχολείο ότι κανένας μαθητής δεν αποκτούμε τίτλο γλωσσομάθειας από αυτό, ότι στους διεθνείς διαγωνισμούς το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα κατρακυλούσε στις τελευταίες θέσεις.

Η άνεση χιλιάδων ετήσιων διορισμών στα χρόνια της νιρβάνας, έκρυβε τη μαύρη τρύπα στην οποία χάνονταν οι διορισμοί, τα κενά που κάθε χρόνο ξεπηδούσαν ακριβώς εκεί που είχαν καλυφθεί με προηγούμενους διορισμούς.

Η εποχή της ανέμελης διαχείρισης έχει παρέλθει, η μαύρη τρύπα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Πίσω από τα κενά όμως, κρύβονται τα πλεονάσματα και πίσω από αυτά ο κρατισμός ως κυρίαρχη αντίληψη.  Το κράτος με την ιεραρχική συγκεντρωτική του δομή υποτίθεται ότι κρατά στα χέρια της κεντρικής διοίκησης τον πλήρη έλεγχο. Μαύρη η νύχτα στα βουνά, μαύρη σαν καλιακούδα. Το υπουργείο διορίζει, η γραφειοκρατία οργανικό μέρος των πελατειακών δικτύων, κάνει αποσπάσεις και μεταθέσεις αδειάζοντας τις «δύσκολες» περιοχές στην επαρχία και σωρεύοντας πλεονάσματα στις «εύκολες» περιοχές, στα μεγάλα κέντρα. Τα πλεονάσματα «εξαφανίζονται» με την πλασματική αύξηση των αναγκών. Περισσότερα τμήματα χρειάζονται περισσότερους καθηγητές και στην ανάγκη ο αριθμός των μαθητών αυξάνεται εικονικά με ψευδείς εγγραφές.

Η αντιμετώπιση του προβλήματος που δημιουργούν τα πραγματικά κενά μπορεί να βρει μια κάποια λύση αντλώντας εκπαιδευτικούς από την δεξαμενή των αποσπασμένων σε διοικητικές θέσεις και από την δεξαμενή των πλεοναζόντων. Αυστηροί έλεγχοι και παραδειγματικές κυρώσεις μπορούν να φέρουν μια ισορροπία.

Λέμε για μια κάποια ισορροπία γιατί μπορεί μεν οι αποσπασμένοι να ξεπερνούν τους 2500 και τα πλεονάσματα να αριθμούν αρκετές χιλιάδες (το 2011 πλησίαζαν τις 17000!!) αλλά τι να κάνουν στην Κοζάνη που λείπουν γυμναστές αλλά περισσεύουν φιλόλογοι ενώ στην Κρήτη συμβαίνει το αντίστροφο;; (τα παραδείγματα είναι υποθετικά αλλά περιγράφουν πραγματικές καταστάσεις.)

Η οριστική λύση του προβλήματος, η στελέχωση των δυσπρόσιτων σχολείων με μόνιμο προσωπικό και όχι με καθηγητές υπό προθεσμία, ο δραστικός περιορισμός έως την κατάργηση των διαδικασιών απόσπασης – μετάθεσης και η υποχρέωση της σχολικής μονάδας να λειτουργεί μέσα στα πλαίσια του νόμου, όλα αυτά θα επιλυθούν μόνο μέσα από την δομική μεταρρύθμιση του συστήματος διοίκησης,μόνο εάν αποφασίσουμε να απαλλάξουμε την εκπαίδευση από το σοβιετικού τύπου μοντέλο κεντρικού σχεδιασμού και ελέγχου σε ότι υπάρχει και κινείται.

Η δομική μεταρρύθμιση πρέπει να ξεκινήσει από την προαγωγή της σχολικής μονάδας σε ενήλικο αυτοδιοικούμενο οργανισμό που αναλαμβάνει όλες τις ευθύνες που τις αναλογούν, που έχει την εξουσία να αποφασίζει με ποιόν τρόπο υλοποιεί τους στόχους που τις θέτει η πολιτεία. Που λογοδοτεί όταν αποτυγχάνει και επιβραβεύεται όταν τα καταφέρνει καλά. Η σχολική μονάδα πρέπει να βγει από τον φαύλο κύκλο της γραφειοκρατίας, μέσα στον οποίο το ένα χέρι νίβει το άλλο και η αναξιοκρατία καλά κρατεί. Οι δ/ντες καλύπτονται και καλύπτουν τους προϊσταμένους τους, οι σύλλογοι τους δ/ντές και αντιστρόφως, οι σχολικοί σύμβουλοι κάνουν ότι υπάρχουν και όλοι οι άλλοι κάνουν ότι τους βλέπουν.

Στο σοβιετικό αλά γκρέκ μοντέλο διοίκησης όλα είναι εσωτερική υπόθεση των μηχανισμών του κράτους με την κοινωνία να μένει έξω και μακριά.

Οι σχολικές μονάδες πρέπει να αποκτήσουν διοικήσεις στις οποίες θα συμμετέχει και η τοπική κοινότητα. Εξωτερικά μέλη δηλαδή. Η σχολική μονάδα πρέπει να επιλέγει η ίδια τα όργανα διοίκησης, να τα απολύει όταν αποτυγχάνουν και να τα επανεκλέγει όταν επιτυγχάνουν τους στόχους. Το κράτος οφείλει να αναπτύξει εργαλεία ελέγχου και να είναι αμείλικτο εκεί που πρέπει. Η σχολική μονάδα πρέπει αυτή να προσλαμβάνει συμβασιούχους εκπαιδευτικούς για να καλύπτει τις ανάγκες τις, παράλληλα όμως διαχειριζόμενη τον προϋπολογισμό της θα είναι υπεύθυνη για τυχόν υπερβάσεις. Εάν δηλαδή προσλάβει περισσότερους εκπαιδευτικούς από τις πραγματικές ανάγκες, το κόστος της υπέρβασης θα καταλογίζεται στα όργανα διοίκησης.

Το θεμέλιο μιας τέτοιας δομής δεν μπορεί παρά να είναι η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που παράγει η σχολική μονάδα. Αξιολόγηση όχι στα πλαίσια του εσωτερικού συστήματος «το ένα χέρι νίβει το άλλο…» αλλά βασισμένη σε αντικειμενικά μετρήσιμους δείκτες τους οποίους θέτει και μετρά μια ανεξάρτητη αρχή. Μέσα σε αυτούς τους δείκτες δεν μπορεί να λείπει ο βαθμός απόκτησης από τους μαθητές βασικών γνώσεων και ικανοτήτων. Οι εξετάσεις PISSA δείχνουν ένα δρόμο.

Υπό το πρίσμα αυτό, η πρόταση να αναλάβουν την αξιολόγηση οι δ/ντες και οι σχολικοί σύμβουλοι, δεν είναι τίποτε άλλο από την διαιώνιση της εσωτερικότητας του συστήματος, της αποφυγής κάθε λογοδοσίας έξω από τα πλαίσια της εσωτερικής γραφειοκρατίας.

Μεταρρυθμιστές υπάρχουν, κρατιστές μεταρρυθμιστές δεν υπάρχουν.